"Αλέξης Ζορμπάς" και η δολοφονία της χήρας: η πάντα επίκαιρη γυναικοκτονία (1ο μέρος)

Μια διδακτική πρόταση διάρκειας 5 ωρών σε αποσπάσματα από το έργο "Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά" του Ν. Καζαντζάκη, με θέμα τις γυναικοκτονίες. Δημιουργός: Φλωριανού Ελένη

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:

Αξιοποιώντας επιλεγμένα αποσπάσματα από το παραπάνω έργο του Καζαντζάκη, που αναφέρονται στην άγρια δολοφονία της χήρας, αποσπάσματα από την κινηματογραφική του μεταφορά το 1964 από τον Κακογιάννη αλλά και αποσπάσματα από σύγχρονες εφημερίδες, που καταγράφουν περιπτώσεις γυναικοκτονιών, προβληματίζουμε και ευαισθητοποιούμε τους μαθητές γύρω από στερεοτυπικές, πατριαρχικές αντιλήψεις που ευθύνονται για κακοποιήσεις και δολοφονίες γυναικών, τότε και τώρα, ενώ παράλληλα τους εμπνέουμε να εκφραστούν δημιουργικά και καλλιτεχνικά πάνω στο θέμα. 

Α. ΠΡΟΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ

Διάρκεια: 1 ώρα

Προβάλλουμε στους μαθητές μια παρουσίαση που δημιουργήσαμε με τίτλο "φάκελος γυναικοκτονίες": στην παρουσίαση περιέχονται αποσπάσματα με περιπτώσεις (πρόσφατων) γυναικοκτονιών από τον ημερήσιο ηλεκτρονικό τύπο. Τους καλούμε να εντοπίσουν την (κοινή) δικαιολογία που προβάλλουν οι δράστες για το έγκλημά τους ("μου ζήτησε να χωρίσουμε", "ήθελε διαζύγιο", "θόλωσα από την ζήλια και την αγάπη" κ.α.) και να αναζητήσουν τα βαθύτερα αίτια, τις στερεοτυπικές πατριαρχικές αντιλήψεις που οδηγούν σε κακοποιητικές συμπεριφορές σε βάρος των γυναικών, με κορύφωση την γυναικοκτονία.  

Δείτε την παρουσίαση στο slide show που ακολουθεί: (η παρουσίαση υπάρχει και ως συνημμένο στο τέλος της σελίδας)

Β. ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ

Συνολική διάρκεια: 4 ώρες

1ο ΣΤΑΔΙΟ: ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ (1 ώρα)

Ενημερώνουμε σύντομα τους μαθητές για τον συγγραφέα και το περιεχόμενο του έργου που θα μας απασχολήσει. Έχουμε φωτοτυπήσει αποσπάσματα από το έργο του Καζαντζάκη και τα μοιράζουμε στους μαθητές. Διαβάζουμε μέσα στην τάξη τα αποσπάσματα που αναφέρονται: στην παρουσίαση της χήρας, στο επεισόδιο με την απώλεια της κατσίκας της, στην αυτοκτονία του Μαυραντώνη και την απόδοση ευθυνών στην χήρα, στην αποτρόπαια δολοφονία της χήρας. 

Μπορείτε να δείτε τα συγκεκριμένα αποσπάσματα στα συνημμένα αρχεία:

2ο ΣΤΑΔΙΟ: ΠΡΟΒΟΛΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ ΤΑΙΝΙΑΣ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ (1 ώρα)

Αφού ζητήσουμε από τους μαθητές να εκφράσουν τις πρώτες σκέψεις και τα συναισθήματά τους για τον τραγικό θάνατο της χήρας, τους προβάλλουμε δύο μικρά αποσπάσματα από την ταινία "Ζορμπάς" (1964) του Μ. Κακογιάννη: το επεισόδιο με την απώλεια της κατσίκας και το επεισόδιο με τον λιθοβολισμό και την δολοφονία της χήρας. (το δεύτερο είναι διαθέσιμο ΕΔΩ).  Επιχειρώντας να συγκρίνουμε το λογοτεχνικό κείμενο με την κινηματογραφική του μεταφορά, μπορούμε να θέσουμε τις ακόλουθες ερωτήσεις: 

• Ποιες αλλαγές/διαφορές παρατηρήσατε ανάμεσα στο λογοτεχνικό κείμενο και στην κινηματογραφική του απόδοση; Τι έχει προστεθεί και τι έχει αφαιρεθεί από το αρχικό κείμενο; Για ποιους λόγους νομίζετε ότι ο σεναριογράφος και ο σκηνοθέτης έκριναν απαραίτητες αυτές τις αλλαγές; 
• Νομίζετε ότι οι ηθοποιοί αποδίδουν με πειστότητα και επιτυχία τα βασικά χαρακτηριστικά της εμφάνισης αλλά και της  ψυχοσύνθεσης των ηρώων, όπως αυτά διαφαίνονται μέσα στο κείμενο; Αν όχι, περιγράψτε πώς φαντάζεστε εσείς τους βασικούς ήρωες και γιατί. 
• Τελικά, σας άρεσε περισσότερο το λογοτεχνικό κείμενο ή η κινηματογραφική του μεταφορά; Αιτιολογήστε την απάντησή σας. 

3ο ΣΤΑΔΙΟ: ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΕ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (1 ώρα)

Χωρίζουμε τους μαθητές σε 3 ομάδες και τους μοιράζουμε τα φύλλα εργασίας: η πρώτη ομάδα θα ασχοληθεί με το απόσπασμα όπου παρουσιάζεται η χήρα, η δεύτερη ομάδα με την αυτοκτονία του Μαυραντώνη και η τρίτη με την δολοφονία της χήρας. Αφήνουμε στους μαθητές 1 ώρα να εργαστούν ομαδικά και να συμπληρώσουν τις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας που αντιστοιχούν στην ομάδα τους. Δείτε το φύλλο εργασίας (υπάρχει και ως συνημμένο στο τέλος της σελίδας)

4ο ΣΤΑΔΙΟ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ (1 ώρα)

Εκπρόσωπος από κάθε ομάδα διαβάζει τις απαντήσεις που έδωσαν τα μέλη της ομαδας του. Οι υπόλοιποι μαθητές κρατούν σημεώσεις κι εκείνοι στο φύλλο εργασίας, στις αντίστοιχες ερωτήσεις. Μπορούν να διαφωνήσουν, να συμφωνήσουν, να προσθέσουν στοιχεία αιτιολογώντας πάντα την θέση τους, με άξονα αναφοράς το ίδιο το κείμενο. 

Γ. ΜΕΤΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ- ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Ανάλογα με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τα ταλέντα τους οι μαθητές επιλέγουν ΜΙΑ από τις προτεινόμενες δημιουργικές εργασίες: μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε ασκήσεις δημιουργικής γραφής, σε προτάσεις δημιουργίας ψηφιακής αφήγησης και σε εικαστικές και μουσικές δημιουργίες.